Gallop et al. (2025), Sci. Adv. 11, eadx2752 (2025). https://www.science.org/doi/10.1126/sciadv.adx2752
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Μια νέα μελέτη των Gallop και συνεργατών δείχνει ότι η αυστηρή τήρηση μιας κετογονικής δίαιτας για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να προκαλέσει περισσότερο κακό παρά καλό — τουλάχιστον στα ποντίκια. Αν και η δίαιτα, πλούσια σε λίπος και πολύ χαμηλή σε υδατάνθρακες, βοήθησε τα ζώα να παραμείνουν αδύνατα, προκάλεσε με την πάροδο του χρόνου σοβαρά μεταβολικά προβλήματα. Τα ποντίκια που τρέφονταν με κετογονική δίαιτα ανέπτυξαν υψηλά επίπεδα λιπιδίων στο αίμα, βλάβες στο ήπαρ και μειωμένο έλεγχο του σακχάρου στο αίμα, παρόλο που τα σώματά τους συνέχιζαν να ανταποκρίνονται φυσιολογικά στην ινσουλίνη. Ο υπαίτιος ήταν το πάγκρεας: τα κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη παρέμειναν άθικτα, αλλά δεν μπορούσαν να απελευθερώσουν επαρκή ποσότητα. Ενδείξεις κυτταρικού στρες μέσα σε αυτά τα κύτταρα —ιδίως στις δομές που χειρίζονται τη συσκευασία και τη μεταφορά των πρωτεϊνών— εξηγούν γιατί η έκκριση ινσουλίνης απέτυχε. Τα ευρήματα εγείρουν ανησυχία σχετικά με τη χρήση δίαιτων πολύ υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος ως μακροπρόθεσμη στρατηγική για την υγεία.
ΑΝΑΛΥΣΗ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Το Πλαίσιο της Μελέτης
Οι κετογονικές δίαιτες είναι δημοφιλείς για την απώλεια βάρους και τον έλεγχο του σακχάρου, αλλά οι μακροχρόνιες επιπτώσεις τους παραμένουν ασαφείς. Για να διερευνήσουν τι συμβαίνει με την πάροδο του χρόνου, οι ερευνητές χορήγησαν σε αρσενικά και θηλυκά ποντίκια μια δίαιτα που αποτελούνταν κατά περίπου 90% από λίπος επί σχεδόν ένα έτος. Άλλα ποντίκια τρέφονταν είτε με φυσιολογική δίαιτα χαμηλών λιπαρών είτε με τυπική δίαιτα υψηλών λιπαρών. Η ομάδα μέτρησε μια σειρά παραμέτρων — από το σωματικό βάρος και τα λιπίδια του αίματος έως την υγεία του ήπατος και του παγκρέατος — αναζητώντας τόσο συστηματικές όσο και κυτταρικές επιδράσεις.
Έλεγχος Βάρους αλλά Κρυφοί Κίνδυνοι
Επιφανειακά, η κετογονική δίαιτα έδειχνε ελπιδοφόρα. Τα ποντίκια παρέμειναν πιο αδύνατα από εκείνα που έτρωγαν την κοινή δίαιτα υψηλών λιπαρών. Ακόμη και μετά από μήνες, η λιπώδης μάζα τους ήταν χαμηλότερη και ο μεταβολισμός τους έδειχνε ότι έκαιγαν συνεχώς λίπος αντί για υδατάνθρακες — ένδειξη συνεχούς κέτωσης. Κατανάλωναν ελαφρώς λιγότερη τροφή από τα ποντίκια της δίαιτας υψηλών λιπαρών, κάτι που ίσως εξηγεί μέρος της διαφοράς στο βάρος. Επιφανειακά, η δίαιτα έμοιαζε αποτελεσματική: πιο αδύνατα σώματα, σταθερή χρήση ενέργειας και διατήρηση άλιπης μάζας. Ωστόσο, στο βάθος, η εικόνα ήταν πιο περίπλοκη.
Αυξανόμενα Λιπίδια στο Αίμα και Προβλήματα στο Ήπαρ
Παρά το χαμηλότερο σωματικό βάρος, τα ποντίκια που τρέφονταν με κετογονική δίαιτα εμφάνισαν εξαιρετικά υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων και άλλων κυκλοφορούντων λιπιδίων — συχνά υψηλότερα από εκείνα της κοινής δίαιτας υψηλών λιπαρών. Η χοληστερόλη τους επίσης αυξήθηκε. Τα αρσενικά παρουσίασαν τα πιο σοβαρά προβλήματα, με έντονη συσσώρευση λίπους στο ήπαρ, ενώ τα θηλυκά εμφάνισαν μερική προστασία. Στα αρσενικά, τα σημάδια ηπατικής βλάβης ήταν σαφή, τόσο σε ιστολογικά δείγματα όσο και σε βιοχημικούς δείκτες αίματος. Όταν οι ερευνητές ανέλυσαν ποια γονίδια ήταν ενεργά στο ήπαρ, διαπίστωσαν πρότυπα σχεδόν πανομοιότυπα με εκείνα των ζώων της δίαιτας υψηλών λιπαρών: γονίδια που σχετίζονται με αποθήκευση λίπους και φλεγμονή ήταν ενεργοποιημένα, ενώ εκείνα που σχετίζονταν με τον μεταβολισμό των υδατανθράκων ήταν μειωμένα. Συνοπτικά, η μακροχρόνια κέτωση υπερφόρτωσε το ήπαρ τκαι μείωσε την ικανότητα του να διαχειρίζεται το λίπος, ακόμη και χωρίς παχυσαρκία.
Επιδείνωση του Ελέγχου του Σακχάρου
Αρχικά, τα ποντίκια που τρέφονταν με κετογονική δίαιτα είχαν ελαφρώς χαμηλότερα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Ωστόσο, μετά από αρκετούς μήνες, αυτό το πλεονέκτημα εξαφανίστηκε. Το σάκχαρο νηστείας αυξήθηκε, και οι δοκιμές ανοχής γλυκόζης έδειξαν ότι τα ποντίκια δυσκολεύονταν ολοένα και περισσότερο να μεταβολίσουν τη γλυκόζη. Ενδιαφέρον είναι ότι τα κύτταρά τους συνέχισαν να ανταποκρίνονται κανονικά στην ινσουλίνη — επομένως το πρόβλημα δεν ήταν η ινσουλινοαντίσταση. Το ζήτημα βρισκόταν στην ποσότητα ινσουλίνης που μπορούσε να απελευθερώσει το πάγκρεας.
Το Πάγκρεας Υπό Πίεση
Όταν οι ερευνητές μέτρησαν την έκκριση ινσουλίνης, τα ποντίκια που τρέφονταν με κετογονική δίαιτα ανταποκρίνονταν ελάχιστα στη χορήγηση γλυκόζης. Σε αντίθεση με την ομάδα της δίαιτας υψηλών λιπαρών, που παρήγαγε υπερβολική ινσουλίνη, η ομάδα της κετογονικής δίαιτας παρουσίαζε ελάχιστη αύξηση στα επίπεδα της ορμόνης. Ωστόσο, ο ιστός του παγκρέατος έδειχνε υγιής — δεν υπήρχε απώλεια κυττάρων που παράγουν ινσουλίνη ούτε αλλοίωση στη δομή των νησιδίων (islets) του παγκρέατος. Τα β-κύτταρα (β-cells) ήταν παρόντα, αλλά φαίνονταν να έχουν χάσει την ικανότητά τους να εκκρίνουν ινσουλίνη αποτελεσματικά.
Σε περαιτέρω δοκιμές, με απευθείας έγχυση γλυκόζης, τα ποντίκια που τρέφονταν με κετογονική δίαιτα δεν μπορούσαν να διατηρήσουν φυσιολογικά επίπεδα σακχάρου επειδή η έκκριση ινσουλίνης παρέμενε σταθερά χαμηλή. Όταν απομονώθηκαν οι νησίδες του παγκρέατος και εξετάστηκαν ex vivo, το ίδιο μοτίβο επαναλήφθηκε: η συνηθισμένη γρήγορη έκρηξη έκκρισης ινσουλίνης μετά την έκθεση σε γλυκόζη απουσίαζε. Ακόμη και όταν τα κύτταρα διεγέρθηκαν τεχνητά με κάλιο (το οποίο παρακάμπτει την ανίχνευση της γλυκόζης), η έκκριση ινσουλίνης παρέμεινε χαμηλή. Αυτό υποδήλωνε αποτυχία στο μηχανισμό απελευθέρωσης της ινσουλίνης, όχι στην ικανότητα ανίχνευσης της γλυκόζης.
Μέσα στα Κύτταρα: Στρες στις Κυτταρικές Δομές Έκρισης Πρωτεϊνών
Για να κατανοήσουν γιατί τα κύτταρα παραγωγής ινσουλίνης σταμάτησαν να λειτουργούν, οι ερευνητές εξέτασαν τη γονιδιακή τους δραστηριότητα. Εκατοντάδες γονίδια ήταν ενεργοποιημένα ή απενεργοποιημένα στην ομάδα που τρεφόταν με κετογονική δίαιτα — πολύ περισσότερα από ό,τι στις άλλες δίαιτες. Πολλά από αυτά σχετίζονταν με στρες στο ενδοπλασματικό δίκτυο και στη συσκευή Golgi, τα κυτταρικά κέντρα επεξεργασίας πρωτεϊνών. Αυτές οι δομές διαχειρίζονται τη συσκευασία και τη μεταφορά της ινσουλίνης πριν από την έκκρισή της. Όταν υπερφορτώνονται, η συσσώρευση πρωτεϊνών προκαλεί κυτταρικό στρες και διαταράσσει την έκκριση. Κάτω από το μικροσκόπιο, οι ερευνητές παρατήρησαν διογκωμένες μεμβράνες Golgi και κακοδιαμορφωμένα κοκκία ινσουλίνης — σαφείς ενδείξεις ότι το σύστημα έκκρισης των κυττάρων κατέρρεε. Με άλλα λόγια, η μακροχρόνια κέτωση φάνηκε να μπλοκάρει τον μηχανισμό που μεταφέρει την ινσουλίνη έξω από τα β-κύτταρα.
Απώλεια Βάρους χωρίς Κέρδος στην Υγεία
Επειδή η κετογονική δίαιτα συχνά οδηγεί σε απώλεια βάρους, οι επιστήμονες αναρωτήθηκαν αν η μείωση του βάρους θα μπορούσε να αντισταθμίσει αυτά τα προβλήματα. Δοκίμασαν παχύσαρκα ποντίκια που μεταφέρθηκαν σε κετογονική δίαιτα για απώλεια βάρους. Τα ζώα πράγματι έχασαν βάρος — αλλά τα επίπεδα λιπιδίων στο αίμα παρέμειναν υψηλά και ο έλεγχος του σακχάρου δεν βελτιώθηκε. Το συμπέρασμα: στη συγκεκριμένη μελέτη, το να είναι κανείς αδύνατος με κετογονική δίαιτα δεν σήμαινε απαραίτητα ότι ήταν και μεταβολικά υγιής.
Διαφορές μεταξύ Φύλων και Ευαισθησίες
Τελικά, τόσο τα αρσενικά όσο και τα θηλυκά ποντίκια εμφάνισαν παρόμοια προβλήματα με την έκκριση ινσουλίνης, αν και τα αρσενικά έδειξαν σοβαρότερες ηπατικές παρενέργειες. Οι ερευνητές υποθέτουν ότι οι ορμονικές διαφορές ίσως εξηγούν γιατί τα θηλυκά προστατεύτηκαν εν μέρει από τη βλάβη στο ήπαρ. Ωστόσο, το βασικό ζήτημα — η απώλεια της φυσιολογικής έκκρισης ινσουλίνης — ήταν κοινό και στα δύο φύλα.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Μετά από σχεδόν ένα έτος σε κετογονική δίαιτα, τα ποντίκια παρέμειναν αδύνατα, αλλά ανέπτυξαν υψηλά λιπίδια στο αίμα, βλάβες στο ήπαρ και προβλήματα ρύθμισης του σακχάρου. Το σώμα τους εξακολουθούσε να ανταποκρίνεται στην ινσουλίνη, αλλά το πάγκρεας δεν απελευθέρωνε επαρκείς ποσότητες λόγω στρες στα κύτταρα παραγωγής ινσουλίνης. Οι Gallop και συνεργάτες καταλήγουν ότι, ενώ η βραχυπρόθεσμη κέτωση μπορεί να βοηθά στον έλεγχο του σακχάρου, η παρατεταμένη τήρηση μιας δίαιτας πολύ υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος μπορεί να προκαλέσει σοβαρές μεταβολικές παρενέργειες. Τα ευρήματα υπενθυμίζουν ότι «αδύνατος» δεν σημαίνει πάντα «υγιής». Εάν τα αποτελέσματα αυτά ισχύουν και για τους ανθρώπους, η μακροχρόνια κετογονική διατροφή θα πρέπει να συνοδεύεται από στενή παρακολούθηση της ηπατικής λειτουργίας, των λιπιδίων του αίματος και των επιπέδων γλυκόζης — και ίσως να επαναξιολογηθεί ο ρόλος της στη διαχείριση του βάρους ή του διαβήτη.
ΠΑΡΑΘΕΣΗ ΠΡΩΤΟΤΥΠΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ
Το παραπάνω άρθρο είναι το απόσταγμα πρωτότυπης επιστημονικής δημοσίευσης με τα κάτωθι στοιχεία:
Τίτλος
A long-term ketogenic diet causes hyperlipidemia, liver
dysfunction, and glucose intolerance from impaired
insulin secretion in mice
Συγγραφείς-ερευνητές
Molly R. Gallop, Renan F.L. Vieira, Peyton D. Mower1,2, Elijah T. Matsuzaki, Willisa Liou, Faith E. Smart, Seth Roberts, Kimberley J. Evason, William L. Holland, Amandine Chaix
Επιστημονικό περιοδικό δημοσίευσης
Sci. Adv. 11, eadx2752 (2025). https://www.science.org/doi/10.1126/sciadv.adx2752
Πανεπιστήμιο/Ινστιτούτο/Ερευνητικό κέντρο
Department of Nutrition and Integrative Physiology, University of Utah, Salt Lake City, UT, USA.
Utah Diabetes and Metabolism Research Center, Salt Lake City, UT, USA.
Electron Microscopy, Health Science Center Cores, The University of Utah, Salt Lake City, UT, USA.
Department of Pathology, University of Utah School of
Medicine, Salt Lake City, UT, USA.
Huntsman Cancer Institute, University of Utah, Salt Lake City, UT, USA.
ΑΠΟΠΟΙΗΣΗ ΕΥΘΥΝΗΣ
Το άρθρο συνοψίζει δημοσιευμένη επιστημονική μελέτη, χωρίς ευθύνη της συντακτικής ομάδας του From Science to Nutrition για την εγκυρότητα, τη μεθοδολογία ή τα συμπεράσματά της.
Η δημοσίευση δεν σημαίνει αποδοχή ή υποστήριξη των απόψεων των συγγραφέων ούτε συνιστά σύσταση διατροφικής παρέμβασης. Η χρήση των πληροφοριών γίνεται με αποκλειστική ευθύνη του αναγνώστη, ενώ το περιεχόμενο μπορεί να τροποποιηθεί ή να αποσυρθεί χωρίς προειδοποίηση.
Η αξιολόγηση διατροφικών παρεμβάσεων ανήκει αποκλειστικά σε αρμόδιους επαγγελματίες υγείας.
