Katsarou et al. (2025), Metabolism 170 (2025) 156325.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Μια νέα μελέτη της Katsarou και συνεργατών (2025) εξέτασε πώς η διατροφή και η άσκηση επηρεάζουν το ήπαρ σε περιπτώσεις ηπατικής νόσου που σχετίζεται με μεταβολική δυσλειτουργία και λιπώδη διήθηση (Metabolic dysfunction-associated steatotic liver disease, MASLD). Αυτή η πάθηση, που παλαιότερα ονομαζόταν λιπώδης νόσος του ήπατος, μπορεί να κυμαίνεται από απλή συσσώρευση λίπους στο ήπαρ μέχρι σοβαρότερη ίνωση και βλάβη. Στη μελέτη, ποντίκια τράφηκαν με διατροφή πλούσια σε λίπος και ζάχαρη και στη συνέχεια χωρίστηκαν σε ομάδες: μόνο άσκηση, περιορισμός θερμίδων, ή συνδυασμός των δύο. Τα αποτελέσματα ήταν σαφή: ο περιορισμός θερμίδων—είτε μόνος είτε σε συνδυασμό με την άσκηση—ήταν πολύ πιο αποτελεσματικός από την άσκηση μόνη της στη μείωση της παχυσαρκίας, της λιπώδους διήθησης και της ίνωσης του ήπατος. Βελτίωσε επίσης δείκτες της «κυτταρικής γήρανσης» του ήπατος, που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της νόσου. Η άσκηση βοήθησε επίσης, αλλά σε μικρότερο βαθμό. Συνολικά, τα ευρήματα δείχνουν ότι ενώ η άσκηση υποστηρίζει την υγεία του ήπατος, οι διατροφικές αλλαγές παραμένουν το ισχυρότερο εργαλείο.
ΑΝΑΛΥΣΗ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Τι είναι η ηπατική νόσος που σχετίζεται με μεταβολική δυσλειτουργία και λιπώδη διήθηση και γιατί έχει σημασία;
Η ηπατική νόσος που σχετίζεται με μεταβολική δυσλειτουργία και λιπώδη διήθηση είναι η νέα ονομασία της μη αλκοολικής λιπώδους νόσου του ήπατος. Συνδέεται στενά με την παχυσαρκία και μπορεί να εξελίσσεται σιωπηρά επί χρόνια. Αρχικά, υπάρχει απλώς συσσώρευση λίπους στο ήπαρ, αλλά με τον χρόνο μπορεί να εξελιχθεί σε φλεγμονή, ίνωση ή ακόμη και κίρρωση.
Μία από τις διεργασίες που προωθούν αυτή τη νόσο είναι η κυτταρική γήρανση. Αυτό συμβαίνει όταν τα κύτταρα σταματούν να διαιρούνται χωρίς όμως να πεθαίνουν·αλλά παραμένουν και εκπέμπουν σήματα που μπορούν να προκαλέσουν φλεγμονή και να βλάψουν τον γειτονικό ιστό. Στο ήπαρ, η κυτταρική γήρανση συνδέεται με τη λιπώδη διήθηση, το στρες από τις υπερβολικές θερμίδες και την ίνωση. Στη μελέτη αυτή, οι ερευνητές έδωσαν ιδιαίτερη προσοχή σε δείκτες της γήρανσης, ειδικά στις πρωτεΐνες p21 και p16, που συνδέονται ισχυρά με την υγεία του ήπατος.
Πώς σχεδιάστηκε η μελέτη
Για να εξετάσουν τις επιδράσεις των αλλαγών στον τρόπο ζωής, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν αρσενικά ποντίκια. Ορισμένα τράφηκαν με φυσιολογική διατροφή, ενώ άλλα έλαβαν δίαιτα πλούσια σε λίπος και φρουκτόζη, ώστε να μιμηθούν τις επιπτώσεις της παχυσαρκίας. Αφού αναπτύχθηκε η νόσος, τα ποντίκια χωρίστηκαν σε τέσσερις ομάδες:
- Ομάδα ελέγχου: διατήρησε τη μη υγιεινή δίαιτα.
- Ομάδα άσκησης: τρέξιμο σε διάδρομο τρεις φορές την εβδομάδα.
- Ομάδα περιορισμού θερμίδων: λιγότερες θερμίδες χωρίς αλλαγή του τύπου τροφής.
- Ομάδα διατροφής + άσκησης: συνδυασμός των δύο.
Οι ερευνητές στη συνέχεια μέτρησαν το σωματικό βάρος, το μέγεθος του ήπατος, τη λιπώδη διήθηση, την ίνωση και τη δραστηριότητα γονιδίων και πρωτεϊνών που σχετίζονται με τη γήρανση.
Τι συνέβη στο ήπαρ;
Τα αποτελέσματα έδειξαν ένα σαφές μοτίβο. Ο περιορισμός θερμίδων, είτε μόνος είτε σε συνδυασμό με την άσκηση, είχε τη μεγαλύτερη επίδραση. Τα ποντίκια έχασαν βάρος, είχαν υγιέστερα ήπατα και εμφάνισαν πολύ λιγότερη λιπώδη διήθηση και ίνωση. Η άσκηση από μόνη της βοήθησε επίσης, αλλά σε μικρότερο βαθμό. Αυτό δείχνει ότι ενώ η άσκηση προστατεύει το ήπαρ, η διατροφή είναι το ισχυρότερο μέσο για την αντιστροφή των προβλημάτων που σχετίζονται με την παχυσαρκία.
Τι συνέβη με την κυτταρική γήρανση;
Εδώ τα ευρήματα έγιναν ακόμη πιο ενδιαφέροντα. Τα ποντίκια με «μη υγιεινή διατροφή» εμφάνισαν υψηλά επίπεδα p21 και p16, δύο πρωτεϊνών που συνδέονται με τη γήρανση των κυττάρων. Ο περιορισμός θερμίδων—με ή χωρίς άσκηση—μείωσε δραματικά αυτούς τους δείκτες, ειδικά την p16, την οποία η άσκηση μόνη της δεν επηρέασε. Η άσκηση μείωσε κάπως την p21, δείχνοντας ότι συμβάλλει, αλλά όχι όσο η διατροφή.
Αυτό σημαίνει ότι η διατροφή έχει μια μοναδική ικανότητα να «επαναφέρει» τις διαδικασίες γήρανσης στο ήπαρ, όχι μόνο να μειώνει το λίπος. Αυτό είναι κρίσιμο, καθώς η κυτταρική γήρανση θεωρείται πλέον βασικός μηχανισμός εξέλιξης της ηπατικής νόσου που σχετίζεται με μεταβολική δυσλειτουργία και λιπώδη διήθηση.
Είναι ο συνδυασμός διατροφής και άσκησης καλύτερος;
Ενδιαφέρον είναι ότι ο συνδυασμός διατροφής και άσκησης δεν πρόσθεσε πολλά πέρα από τον περιορισμό θερμίδων. Αν και ο συνδυασμός παρείχε οφέλη, η διατροφή ήταν σαφώς ο κυρίαρχος παράγοντας. Αυτό αμφισβητεί τη συνηθισμένη παραδοχή ότι η διατροφή και η άσκηση μαζί αποδίδουν πάντα το καλύτερο αποτέλεσμα. Τουλάχιστον σε αυτή τη μελέτη, η διατροφή έπαιξε τον πρωτεύοντα ρόλο.
Η Δύναμη της Αντίστασης και της Ποικιλίας
Από όλους τους τύπους άσκησης, η προπόνηση αντίστασης —όπως η άρση βαρών ή η χρήση ελαστικών ιμάντων— αποδείχθηκε η πιο αποτελεσματική. Η προσθήκη ασκήσεων ισορροπίας ή αερόβιας δραστηριότητας έκανε τις προπονήσεις ακόμη πιο ωφέλιμες και πιο ευχάριστες.
Αυτά τα μικτά προγράμματα (όπως ασκήσεις αντίστασης-ισορροπίας ή αερόβιες-αντίστασης) είναι ιδανικά για ηλικιωμένες γυναίκες που δυσκολεύονται να εκτελέσουν έντονες προπονήσεις δύναμης. Προάγουν την ασφάλεια, την παρακίνηση και τη μακροχρόνια συνέπεια.
Πώς συγκρίνεται με άλλες έρευνες
Άλλες μελέτες σε ποντίκια και ανθρώπους έχουν ήδη δείξει ότι η απώλεια βάρους, η προσαρμογή της διατροφής και η φυσική δραστηριότητα μπορούν να βελτιώσουν τη λιπώδη νόσο του ήπατος. Η άσκηση είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη στη μείωση του λίπους στο ήπαρ και στη βελτίωση της φυσικής κατάστασης, αλλά η μελέτη της Katsarou αναδεικνύει ότι όταν πρόκειται για την κυτταρική γήρανση και τη μακροπρόθεσμη βλάβη, η διατροφή προηγείται.
Οι δείκτες γήρανσης όπως οι p21 και p16 δεν είναι τυχαία εργαστηριακά ευρήματα, συνδέονται με το πόσο γρήγορα επιδεινώνεται η ηπατική νόσος και ακόμη και με την επιβίωση των ασθενών. Αυτό καθιστά την εστίαση της μελέτης σε αυτούς τους δείκτες ιδιαίτερα σημαντική.
Ποιοι είναι οι περιορισμοί;
Όπως κάθε μελέτη, έτσι κι αυτή έχει περιορισμούς. Χρησιμοποιήθηκαν μόνο αρσενικά ποντίκια, οπότε δεν γνωρίζουμε πώς θα αντιδρούσαν τα θηλυκά. Ορμόνες όπως τα οιστρογόνα μπορεί να αλλάζουν την εικόνα. Το περιβάλλον όπου διατηρήθηκαν τα ποντίκια θα μπορούσε επίσης να έχει επηρεάσει τα αποτελέσματα. Και επειδή η μελέτη δεν εξέτασε φαρμακευτικές προσεγγίσεις που στοχεύουν στην κυτταρική γήρανση, δεν γνωρίζουμε πώς θα λειτουργούσαν ο τρόπος ζωής και η φαρμακευτική αγωγή μαζί.
Η μελλοντική έρευνα θα πρέπει να εξετάσει πιο προσεκτικά αυτά τα ερωτήματα. Θα πρέπει επίσης να αποσαφηνίσει πώς διαφορετικοί τύποι ηπατικών κυττάρων—όπως τα ηπατοκύτταρα (hepatocytes), τα αστεροειδή κύτταρα (stellate cells) και τα ανοσοκύτταρα (immune cells)—ανταποκρίνονται στη διατροφή και την άσκηση.
Δυνατά Σημεία και Περιορισμοί
Η μελέτη αυτή ξεχωρίζει επειδή επικεντρώνεται αποκλειστικά στις γυναίκες, καλύπτοντας ένα σημαντικό ερευνητικό κενό. Η ευρεία της προσέγγιση επέτρεψε ουσιαστικές συγκρίσεις μεταξύ διαφορετικών στρατηγικών.
Ωστόσο, δεν χρησιμοποίησαν όλες οι μελέτες τις ίδιες οριστικές παραμέτρους ή τύπους συμπληρωμάτων, ενώ πολλές είχαν μικρό μέγεθος δείγματος. Έτσι, αν και οι τάσεις είναι σαφείς, χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να καθοριστούν λεπτομέρειες όπως ο βέλτιστος τύπος και η δόση πρωτεΐνης.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Η μελέτη αυτή στέλνει ένα σαφές μήνυμα: αν θέλετε να προστατεύσετε το ήπαρ σας από τις επιπτώσεις της παχυσαρκίας, η διατροφή είναι το ισχυρότερο εργαλείο που διαθέτετε. Η άσκηση εξακολουθεί να είναι σημαντική—μειώνει τη λιπώδη διήθηση και την ίνωση—αλλά ο περιορισμός θερμίδων στοχεύει άμεσα στην κυτταρική γήρανση, τη διαδικασία που βρίσκεται στην καρδιά της εξέλιξης της νόσου. Με τη μείωση δεικτών όπως οι p21 και p16, η διατροφή βοηθά το ήπαρ να παραμένει «νεότερο» και υγιέστερο. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο συνδυασμός διατροφής και άσκησης δεν είναι ωφέλιμος στην πράξη, αφού η άσκηση υποστηρίζει και την καρδιαγγειακή υγεία, τη μυϊκή δύναμη και την ψυχική ευεξία. Η μελέτη απλώς δείχνει ότι, ειδικά για την επιβράδυνση της ηπατικής γήρανσης, οι διατροφικές αλλαγές έχουν τον πρωτεύοντα ρόλο. Προς το παρόν, το συμπέρασμα είναι απλό: η αυξημένη φυσική δραστηριότητα βοηθά, αλλά αυτό που βάζετε στο πιάτο σας έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία για το ήπαρ σας.
ΠΑΡΑΘΕΣΗ ΠΡΩΤΟΤΥΠΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ
Το παραπάνω άρθρο είναι το απόσταγμα πρωτότυπης επιστημονικής δημοσίευσης με τα κάτωθι στοιχεία:
Τίτλος
Exercise mitigates liver senescence but does not outmatch dietary restriction in obesity-related MASLD
Συγγραφείς-ερευνητές
Angeliki Katsarou, Grigorios Papadopoulos, Ioannis I. Moustakas, Argyro Papadopetraki, Athanasios Moustogiannis, Aigli-Ioanna Legaki, Eirini Giannousi,
George Agrogiannis, Pavlos Pantelis, Dimitris Veroutis, Konstantinos Evangelou, Athanassios Kotsinas, Vassilis G. Gorgoulis, Anastassios Philippou, Michael Koutsilieris, Antonios Chatzigeorgiou
Επιστημονικό περιοδικό δημοσίευσης
Metabolism 170 (2025) 156325. https://doi.org/10.1016/j.metabol.2025.156325
Πανεπιστήμιο/Ινστιτούτο/Ερευνητικό κέντρο
Department of Physiology, Medical School, National and Kapodistrian University of Athens, Athens, Greece
1st Department of Pathology, Medical School, National and Kapodistrian University of Athens, Athens, Greece
Molecular Carcinogenesis Group, Department of Histology and Embryology, Medical School, National and Kapodistrian University of Athens, Athens, Greece
Department of Histology and Embryology, Medical School, National and Kapodistrian University of Athens, Athens, Greece
Ninewells Hospital and Medical School, University of Dundee, Dundee, UK
Molecular and Clinical Cancer Sciences, Manchester Cancer Research Centre, Manchester Academic Health Sciences Centre, University of Manchester, Manchester, UK
Biomedical Research Foundation, Academy of Athens, Athens, Greece
ΑΠΟΠΟΙΗΣΗ ΕΥΘΥΝΗΣ
Το άρθρο συνοψίζει δημοσιευμένη επιστημονική μελέτη, χωρίς ευθύνη της συντακτικής ομάδας του From Science to Nutrition για την εγκυρότητα, τη μεθοδολογία ή τα συμπεράσματά της.
Η δημοσίευση δεν σημαίνει αποδοχή ή υποστήριξη των απόψεων των συγγραφέων ούτε συνιστά σύσταση διατροφικής παρέμβασης. Η χρήση των πληροφοριών γίνεται με αποκλειστική ευθύνη του αναγνώστη, ενώ το περιεχόμενο μπορεί να τροποποιηθεί ή να αποσυρθεί χωρίς προειδοποίηση.
Η αξιολόγηση διατροφικών παρεμβάσεων ανήκει αποκλειστικά σε αρμόδιους επαγγελματίες υγείας.
